[ Pobierz całość w formacie PDF ]
perymentu przeprowadzonego przez Hastie'ego i
łowa opisy sześciu uczciwych, dwunastu nie-
Kumara (1979) oraz pokrewnych badań nad pa-
uczciwych (i sześciu neutralnych) zachowań (za:
mięcią, opartych na tym paradygmacie (np. Bargh
Bargh i Thein, 1985). Trzecią oznaką bezpośred-
i Thein, 1985; Srull, 1981). Inaczej jednak niż
niego konstruowania wrażenia, której poszuki-
w tamtych badaniach, nie prowokowaliśmy ba-
waliśmy, było pojawienie się zniekształceń przy-
danych do budowania wrażenia na temat innej
pominanych informacji dotyczących zachowania
osoby. Natomiast tak, jak poprzednio, zaprezen-
typu mniejszościowego. Ten efekt pojawia się tyl-
waliśmy im jedynie opisane bezosobowo przy-
ko wtedy, gdy uczestnik eksperymentu najpierw
kłady zachowań. U niektórych badanych torowa-
konstruuje wrażenie a następnie z większym
liśmy podprogowo cel, którym było konstruowanie
wysiłkiem przetwarza napływające kolejno, nie-
wrażenia. Służyła temu nie angażująca świado-
spójne z nim informacje w taki sposób, aby zinte-
mej uwagi badanych (tj. odbywająca się poza
grować je z tym wcześniej uformowanym wraże-
polem widzenia, bardzo szybka oraz zamaskowa-
niem (Srull, Lichtenstein, Rothbart, 1985).
na) prezentacja bodzców związanych z tworze-
Po przedstawieniu opisów zachowań, osoby
niem wrażenia. Odbywało się to w kontekście
badane, otrzymywały niespodziewanie dla siebie
nadania wymagającego szybkiego reagowania
test swobodnego przypominania tzn. proszono je,
(Bargh i Pietromonaco, 1982). Pozostali uczest-
aby zapisały wszystkie zachowania, które zapa-
nicy podczas tego zadania nie byli poddawani
miętały. Następnie informowano je, że wszystkie
manipulacji, a samo zadanie zostało opisane jako
przedstawione zachowania, były zachowaniami
nie związane z eksperymentem właściwym.
jednej osoby i proszono, aby oceniły tę osobę na
Przede wszystkim przewidywaliśmy, że u osób,
wymiarze uczciwości i innych wymiarach z nią
których podprogowo zaktywizowano cel, uzy-
nie powiązanych. W sytuacji, gdy osoby badane
Czasopismo Psychologiczne, Tbm S, Nr 3, 1999, 209-256
235
John A. Bargh
po samym tylko przypomnieniu zachowań opisują nych od kontekstu. Efekty stałej dostępności przy.
swoje wrażenie, stopień odpowiedniości pomię- pominają efekty torowania i dostępności chwilo-
dzy wskaznikiem przypominania a oceną wra- wej. Obie te formy są addytywne, co sugeruje ist-
żenia powinien wzrosnąć. Jednak, jeśli osoby nienie wspólnego, leżącego u i ch podstaw
badane skonstruowały i przechowały bezpośred- mechanizmu (tj. stopnia aktywizacji; Bargh i in.
nie wrażenie podczas przyswajania informacji 1986; Bargh i in. 1988; Higgings, Bargh i Lom-
(zob. Carlston, 1980), wtedy oceny uczciwości bardi, 1985). Model automatycznych procesów
powinny stanowić funkcję liniową proporcji pre- motywacyjnych zaktada, ze wyniki badań z za-
zentowanych uczciwych (vs nieuczciwych) zacho- stosowaniem procedury torowania celów genera-
wań, niezależnie od proporcji zapamiętanych za- lizują się na przypadki, w których cele takie ist-
chowań jednego i drugiego rodzaju. nieją u jednostki w formie stale dostępnej.
Nasze wyniki potwierdziły te przewidywania. Oznacza to, że aby cel zaktywizował się w ramach
Tvlko u osób, u których podprogowo zaktywizo- sytuacji, z którą jest skojarzony, nie są potrzebne
wano cel w postaci uformowania wrażenia, oceni żadne dodatkowe czynniki, nawet takie, jak wy-
wrażenia były istotną liniową funkcją prezen- korzystywanie go w niedalekiej przeszłości (jak
towanych informacji. Ponadto, ich wrażenia były ma to miejsce w badaniach z zastosowaniem to-
istotnie bardziej spolaryzowane na wymiarze rowania). Są to jednak jedynie założenia, a tezy-
uczciwy - nieuczciwy, niż u innych uczestników modelu zostałyby wzmocnione, gdyby dowiedzio-
eksperymentu, trafniej oceniających wyrazne róż- no, że te same motywacje istnieją w stabilnej for-
nice w uczciwości obydwu osób bodzcowych. mie, i stanowią przedmiot różnic indywidualnych.
W badaniach Chaikena i in. (1996) oraz Cial-
diniego (1994) zademonstrowano istnienie stal
Niezależność wpływu zaktywizowanych
łych różnic indywidualnych w motywacji manii
celów od świadomego vs nieświadomego
pulowania wrażeniem i motywacji zgodności.
sposobu ich aktywizacji
Uzyskano te same efekty, kiedy w zastosowanym
Te wyniki jasno potwierdzają wyrastającą z mo-
przez nich paradygmacie eksperymentalnym
delu automatycznych procesów motywacyjnych
manipulację torującą zastąpiono zmienną róż-
hipotezę, że cele prowadząc do końcowego wyni-
nic indywidualnych. W badaniu przeprowadzo-
ku, działają opierając się na istotnych dla nich
nym przez Chena, Shechtera i Chaikena (1996)j
informacjach (np. dotyczących uformowania wra-
osoby o wysokim poziomie obserwacyjnej samo-
żenia). Dzieje się tak bez względu na to, czy cele
kontroli wykazały wyższą w porównaniu z oso-
te zostały zaktywizowane świadomie, czy nieświa-
bami o niskim poziomie tej zmiennej, tendencję
domie. Oznacza to, że bez znaczenia jest przyczy-
do kierowania się motywacją manipulowania
na ich aktywizacji, a także fakt, czy jednostka
wrażeniem w sytuacji perswazji. Wykazały one
przejawia intencję realizacji danego celu oraz czy
również silniejszą tendencję do upodabniania
w danym momencie zdaje sobie ona sprawę z jego
demonstrowanych przez siebie postaw do rzeko-
istnienia. Model automatycznych procesów mo-
mych postaw ich partnera interakcji. Cialdini,
tywacyjnych postuluje, że motywacje takie, jak
Trost i Newsom (1995) zademonstrowali istnie-
motywacja trafności, motywacja obronna, moty-
nie różnic indywidualnych w kwestionariuszu
wacja manipulacji wrażeniem i motywacja zgod-
potrzeby zgodności ("preference for consistency
ności występują niezmiennie u pewnych ludzi
questionaire), którego wyniki są predyktorami
oraz. że wszyscy ludzie mają niezmienne cele,
reakcji w paradygmacie badań nad równowagąij
które są wyzwalane automatycznie przez bodzce
dysonansem poznawczym oraz zjawiskiem stopa
środowiskowe. Torowanie jest doskonałą techni-
w drzwi". Klasyczne wyniki uzyskane w tych ba-
ką eksperymentalnej manipulacji automatyczną
daniach występowały tylko w odniesieniu do osób
aktywizacją i oddziaływaniem celu. Jednak ba-
ze stałą potrzebą zgodności. Osoby, u których nie
dacze stosujący technikę torowania dążą do zge-
stwierdzano takiej motywacji nie wykazywały
nerahzowania swoich wyników tak. by wykraczały
podatności na wpływy potrzeby zgodności w stan-
one pozn chwilowe wpływy kontekstualne oraz,
dardowych warunkach eksperymentalnych.
b\;osiągnęK' status stanów stabilnych i niezależ-
Czasopismo Psychologiczne, 'łbm 5, Nr 5, 1999, 209-256
236
Automatyzmy dnia powszedniego
Automatyczne zachowania społeczne Drugi eksperyment miał sprawdzać, czy ma-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]